Ө.Жәнібеков атындағы №4 лицей - интернаты «Біртұтас тәрбие бағдарламасы» іске асыру барысында
« Қазақтың ежелгі шаһары- Отырар»
Тәрбие сағатының мақсаты: Отанға адалдықтың маңызын бағалау, елінің тарихы мен мәдениетін құрметтеу; Отырар қаласының тарихи маңызын, оның мәдениет пен білімнің орталығы болғанын түсіндіру. Отырар қаласының құрылуы, оның даму кезеңдері мен ұлы тұлғалары жайлы ақпарат беру. Оқушылардың ұлттық тарихқа деген қызығушылығын арттыру, елдің тарихын зерттеуге ынталандыру.
Құндылықтар Жасампаздық және жаңашылдық
Көрнекілік Интерактивті тақта, тақырыпқа байланысты слайдтар, Отырар қаласының суреттері.
Дәйек сөз: "Өнерлі бала - өрге жүзер"
1.Қатысушылар: Арнайы шақырылған қонақтар
2.Мектеп ұстаздары мен оқушылар.
Сабақтың барысы:
Жүргізуші ;Қайырлы күн, құрметті ұстаздар, қонақтар, оқушылар. Бүгінгі 8 " А" сынып оқушыларымен ұйымдастырылып отырған «Қазақтың ежелгі шаһары- Отырар» атты ашық тәрбие сағатымызға қош келдіңіздер!
Жүргізуші: Отырар - Қазақстанның орта ғасырлардағы әйгілі қалаларының бірі. Қаланың қалдығы Отырар төбе деген атпен белгілі, қазіргі Оңтүстік Қазақстан облысы Отырар ауданының Шәуілдір елді мекенінің жанында орналасқан. Отырар қаласы туралы көптеген саяхатшылардың жазба деректерінде айтылады.
Жүргізуші: Отырардың тарихы мыңжылдықтарды қамтиды. VIII ғасырда қала үлкен мәдени және экономикалық маңызға ие болды. Қала алғаш рет араб тарихшыларының жазбаларында пайда болып, IX-X ғасырларда шығыс пен батыстың арасындағы сауда мен мәдениеттің орталығы ретінде дамыды. Қалада ұстаханалар, сауда үйлері, кітапханалар мен медреселер болды. Отырардың жарты ғасыр бойы Шығыстың ірі ғылыми, сауда және мәдени орталығы болғанын дәлелдейтін көптеген жазбалар мен археологиялық қазбалар бар.
Оқушы: Отырар – ертеден шығыс әлеміне танымал болған қала. Кейбір деректерге қарағанда осыдан екі жарым мың жыл бұрын оның орнында алғашқы қоныстар болған. ҮІ – ҮІІІ ғасырларда Отырар Сырдария өзенінің орта ағысындағы саяси орталық болды. Кейін ІХ – ХІІ ғғ сол аймақтың басты қалаларының біріне айналады. Отырар Қазақ хандығы заманнында мәдениеті мен экономикасы жақсы дамыған орталықтардың бірі болған.
Оқушы: Отырарға жан – жақтан көпестер келіп – кетіп жатты. Мұнда медреселер, базарлар, ұстаханалар, тіпті қонақүйлер мен мешіттер, монша, сауда дүкендері жұмыс істеген. Мықты дуалмен қоршалған қалаға кіретін бес қақпа болған. Қала билеушілері, байлар, ірі саудагерлер қаланың орталық бөлігінде тұрды. Ал сыртында қарапайым халық қоныстанды. Қала екі дуалмен қоршалған. Біріншісі қаланың бүкіл аумағын қоршай салынды. Екінші дуал қаланың ауқатты адамдары тұратын орталық бөлігін басқалардан бөліп тұратын. Отырар қаласы өз заманында небір қырғын шайқасты басынан кешірген.
Оқушы: Отырар – ертеден батыс әлеміне танымал болған қала. Кейбір деректер бойынша оның орнында осыдан бір жарым мың жыл бұрын алғашқы қоныстар болған. ҮІ – ҮІІІ ғасырларда Отырар Есіл өзенінің орта ағысындағы саяси орталық болды. Бұл қаланың тез өсуіне қолайлы жағдай жасаған медреселер мен ұстаханалардың ашылуы болды. Қала мықты дуалмен қоршалған. Қалаға кіретін екі қақпа болған. Қала бес үлкен дуалмен қоршалған.
Отырар – аты аңызға айналған ортағасырлық қала орны, ұлылар дүниеге келген қасиетті мекен. Ол тарихта Тұрарбанд, Тұрар, Тарбанд, Фараб деп те аталып келген. Ежелгі қала Оңтүстік Қазақстан облысындағы Отырар ауданынан солтүстік-батысқа қарай 7 км жерде орналасқан.
Оқушы: Отырар — Қазақстанның ежелгі қалаларының бірі болып табылады. Ол көне дәуірде Ұлы Жібек жолының бойында орналасып, шығыспен батысты байланыстыруда маңызды роль атқарған. Отырар қаласы Сырдария өзенінің оң жағалауында орналасқан, бұл оны сауда жолдарының тоғысқан жеріне айналдырды. Осылайша, қала түрлі мәдениеттер мен өркениеттердің байланыс орнаған орталығы болды.
Оқушы: Сондай-ақ Отырарда Қожа Ахмет Ясауидің ұстазы, бабтардың бабы Арыстанбаб жерленген.
Оқушы:Отырар кітапханасы
Жүргізуші: Отырар ортағасырлық ұлы ойшыл Әбу Насыр әл-Фараби туған аймақ астанасы ретінде кеңінен танымал. Отырар орнында елді мекеннің пайда болуы біздің дәуіріміздің бірінші ғасырларына сәйкес келеді. Алғаш рет «Отырар» және «Фараб» атаулары жазба деректерде б.д. IX ғ. кездеседі. X-XII ғғ. кезеңі, моңғол шапқыншылығы тамырын шапқан қалалық өмірдің гүлдену кезеңі болды. 1219 жылы Отырар Шыңғысхан әскерінің соққыларынан құлады.
Көрініс: "Отырар дастаны"
Жүргізуші: Отырар — Қазақстанның тарихи және мәдени жағынан ең маңызды қалаларының бірі. Оның тарихи маңызы тек саудамен ғана шектелмей, сонымен қатар ұлы ғалымдар мен ойшылдардың туып өскен жері ретінде де айтарлықтай. Бұл қала ұрпақтан-ұрпаққа білім мен ғылымды үйреткен орталық болды.
Отырар тарихта “Отырар өркениеті” деген атпен қалды. Біріншіден, бұл қала – адамзаттың екінші ұстазы атанған Әл-Фарабидің Отаны. Осының өзі-ақ Отырардың атағын шығаруға же¬тер еді. Ал бұл жерден одан бөлек 21-ден астам Әл-Фараби, жүз¬ден астам ғалымдар, академиктер, қоғам қайраткерлері, ақын-жазушылар мен өнер адамдары шыққан.
Жүргізуші: . Даналар айтады: ұлы ел атану – халық санының көптігімен есептелмейді. Ұлылық – ол өмірге ұлы ұрпақтарын дүниеге келтірген халыққа тән. Сондықтан да Отырар өзінің даңқты перзенттерімен, шежірелі тарихымен мақтанады.
Әбу Насыр әл-Фараби (870–950 жж.) Әбу Насыр әл-Фараби — Отырарда дүниеге келген ұлы философ, математик, астроном, музыка теоретигі. Ол әлемге танымал ғылыми еңбектер жазған және араб философиясы мен ғылымының ірі өкілдерінің бірі болған. Оның негізгі еңбектері философия, логика, музыка, саясат және мораль салаларын қамтыды.
Әбу Әли ибн Сина (980–1037 жж.) Әбу Әли ибн Сина (Авиценна) — шығыс медицинасының негізін қалаушы, философ, математик, астроном. Ол Отырардың маңайында дүниеге келген деп саналады. Ибн Сина медицинаның көптеген аспектілерін зерттеп, оның негізін қалаған. Оның «Қ医学 ғылымының каноны» (Құранға негізделген медицина) атты еңбегі кейінгі ғасырлар бойы медицина саласындағы маңызды оқу құралы болды.
Махмуд Қашқари (1029–1101 жж.): Махмуд Қашқари — әйгілі түркітанушы, лексикограф және тілші. Ол «Түркі тілдерінің сөздігі» атты еңбегінде түркі халықтарының тілдерін сипаттап, олардың мәдениеті мен тарихын зерттеді.
Ахмад ибн Мұса әл-Фараби: Әл-Фарабидің ұрпағы болған осы ғалым да Отырардан шыққан. Ол математика, астрономия және география салаларында еңбек еткен.
Жүргізуші: Отырардың ұлы ғалымдары мен тұлғалары өз дәуірінде ғана емес, кейінгі ұрпақтар үшін де ғылым мен мәдениеттің дамуына орасан зор әсер етті. Әбу Насыр әл-Фараби мен Әбу Әли ибн Сина сынды ойшылдардың еңбектері бүкіл әлемге мәшһүр болып, олардың мұралары бүгінгі күні де адамзат үшін құнды болып саналады.
Би: Қыздар тобы
Жүргізуші: Қала құлады, бірақ Отырардың
Ғылым мен өнері ешқашан өлмейді.
Жеріңде мың ғұлама, тұлғалар тұр,
Біздің заманымызда да мәңгілік өшпейді!
Жүргізуші: Отырар, Отырар, менің туған жерім,
Ұлы ғұламалардың мекені, дерек болар кезеңің.
Жау жайлаған, құлаған да бұл қала,
Бірақ мұраң тірі, жүректерде өшпеген әр уақыт, әркез-деп ақындарымыз жырлағандай кезекті өлең жырларымызға берейік
1.М.шаханов "Отырар" 2.З. Нұрәділқызы "Отырардың орны 3.Г.Жүсіпәлиева "Құт мекенім киелі Отырарым" 4.Е.Жақсымбетұлы "Отырардағы той"
Хор:"Шындық туралы толғау"
Жүргізуші: Отырар мемлекеттік археологиялық және қорық мұражайының маманы Нұрсейіт Әмзе, өз мәлімдемесінде Отырар бекінісі бұрын қаланың орталығы болғанын, ал Шехристанда зиялы қауым, ғалымдар мен бай отбасылар тұрғанын айтты. Сонымен қатар, Рабат бөлігінде шеберлер мен қарапайым адамдар өмір сүрген, деп толықтырды.
Жүргізуші: Әмзе мырза, Отырардың уақытында маңызды бағыттарының қиылысында орналасқанын атап өтті: "Қаланың сауда қатынастары жоғары дәрежеде болған, бұл аймақтағы археологиялық қазба жұмыстары аясында Иран табақтары, Үнді алқалары, Қытай фарфоры және басқа заттар табылды."- деді ол.
Жүргізуші: Әмзе, сондай-ақ, қалада алтын мен күмістен жасалған тиін соғылған, деп хабарлады.
Қаланың ашық аспан астындағы мұражай ретінде қайта ашылуымен елдің көрікті жерлерінің біріне айналғанын айтқан Әмзе, қаланың сәулеті мыңдаған жергілікті және шетелдік келушілерді ескі дәуірге саяхатқа апарады, деді.
Жүргізуші Қала орталығында орналасқан Хан мешітінің құрбандық ошағы мен бағандары әлі де сақталған. Ғалымдар Отырар өңірде ислам дінінің таралуында басты рөл атқарған деген пікірде.
Отырар қаласы 1991 жылы Қазақстан тәуелсіздігін жариялағаннан кейін, мемлекеттік қорғауға қабылданған кезде ашық аспан астындағы археологиялық мұражайға айналды.
Жыл сайын мыңдаған жергілікті және шетелдік туристер тарихқа бай мұрагер Отырарға келеді.
Жүргізуші: Отырар — қазақ тарихында маңызды орын алған, мәдениеті мен білімінің орталығы болған ежелгі қала. Бұл қала өзінің тарихында ғылым мен білім, мәдениет, сауда саласында үлкен жетістіктерге жеткен. Отырардың маңызды ерекшелігі — онда әлемге танымал тұлғалар, соның ішінде ұлы философ әл-Фараби мен математик Ұлықбек сияқты тұлғалардың өмір сүріп, еңбек еткені.
Жүргізуші: Отырардың қалалық өркениеті өз заманында жоғары деңгейде дамыған, бұл қала тек қана тарихи ескерткіш емес, сонымен қатар біздің ұлттық мәдениетіміздің маңызды бөлігі болып табылады-дей келе осымен, 8 " А" сынып оқушыларымен ұйымдастырылып отырған «Қазақтың ежелгі шаһары- Отырар» атты ашық тәрбие сағатымызды аяқтаймыз..Көңіл қойып тыңдағандарыңызға рахмет!!!!
